२४ भदौ, संयुक्त राष्ट्रसंघ (एएफपी) । संयुक्त राष्ट्रसंघको बिहीबार प्रकाशित एक प्रतिवेदनले कोभिड–१९ लगायत अकल्पनीय संकटले मानव प्रगतिलाई पाँच वर्ष पछि धकेलेको र विश्वव्यापी अनिश्चितताको लहरलाई बढावा दिएको जनाएको छ।

संयुक्त राष्ट्रसंघीय विकास कार्यक्रम (यूएनडीपी) ले ३० वर्षअघि स्थापना भएको मानव विकास सूचकांक सन् २०२० र २०२१ मा लगातार दुई वर्ष घटेको उल्लेख गरेको छ। 

यूएनडीपीका प्रमुख अचिम स्टेनरले एएफपीसँगको अन्तर्वार्तामा भने, ‘यसको अर्थ हामी अकालमा मर्दै छौं। आवश्यकभन्दा कम शिक्षित छौं।

हाम्रो आम्दानी घट्दै गएको छ भन्ने हो।’ उनका अनुसार केवल तीन मापदण्डबाट हामीले यो बुझ्न सक्छौँ कि किन यति धेरै मानिस निराश र भविष्यको बारेमा चिन्तित महसुस गर्न थालेका छन्। 

मानव विकास सूचकांक दशकौंदेखि निरन्तर उकालो लागिरहेको छ। तर सन् २०२० मा ओरालो लाग्न थालेको र सन् २०२१ मा पनि निरन्तर ओरालो लाग्दै गएको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ।   

‘अनिश्चित समय, अस्थिर जीवन’ शीर्षकको उक्त प्रतिवेदनले कोभिड–१९ महामारीलाई विश्वव्यापी मन्दीको पुनरुत्थानको प्रमुख कारकका रूपमा औंल्याएको छ।

तर राजनीतिक, वित्तीय र जलवायुसँग सम्बन्धित सङ्कटहरूको बढ्दो सङ्ख्याले जनसङ्ख्यालाई पुनरुत्थान गर्न समय नदिएको पनि उल्लेख छ।   

‘हामीले यसअघि पनि विपत्ति भोगेका छौं। हामीबीच पहिले पनि आर्थिक मन्दी भएको छ। तर अहिले हामीले सामना गरिरहेको कुराको संगम मानव विकासको लागि ठूलो धक्का हो’, स्टेनरले भने।

अध्ययन रिपोर्टअनुसार यो झट्का वास्तवमै विश्वव्यापी छ र यसले विश्वका ९० प्रतिशतभन्दा बढी देशलाई प्रभावित गरेको छ। स्विट्जरल्यान्ड, नर्वे र आइसल्यान्ड शीर्ष स्थानमा छन्। दक्षिण सुडान, चाड र नाइजर अन्त्यमा छन्।

केही देश महामारीबाट मुक्त हुन थालिसकेका छन् भने ल्याटिन अमेरिका, सब–सहारा अफ्रिका, दक्षिण एसिया र क्यारेबियन क्षेत्रका धेरै राष्ट्रले युक्रेनमा युद्ध अर्थात् नयाँ सङ्कट आउनुअघि नै कुनै परिवर्तन गरेका थिएनन्।   

‘गुमेको विश्वास’

खाद्य र ऊर्जा सुरक्षामा रूसले युक्रेनमाथि गरेको आक्रमणको परिणामयस वर्षको सूचकांकमा गणना नगरिएको भए पनि सन् २०२२ को परिदृश्य भयावह रहेको स्टेनरले बताए।

मानव विकास सूचकांकको पछिल्लो गिरावटमा ठूलो योगदान गरेको बिषय विश्वव्यापी रूपमा औसत आयुमा आएको गिरावट हो, जुन सन् २०१९ मा ७३ वर्षबाट घटेर सन् २०२१ मा ७१.४ वर्षमा झरेको छ।   

प्रतिवेदनका प्रमुख लेखक पेड्रो कोन्सेकाओले संयुक्त राज्य अमेरिकालगायत केही देशहरूमा दुई वर्ष वा सोभन्दा बढीको गिरावट आएको उल्लेख गर्दै यो कमीलाई ‘अभूतपूर्व झट्का’ को रूपमा वर्णन गरे।   

जलवायु परिवर्तन, भूमण्डलीकरण र राजनीतिक ध्रुवीकरणजस्ता परिवर्तनकारी शक्तिहरूले कसरी मानवजातिलाई ‘मानव इतिहासमा कहिल्यै नदेखेको’ अनिश्चितताको जटिल स्तरको साथ प्रस्तुत गर्दछ, जसले गर्दा असुरक्षाको भावना बढ्दै जान्छ भन्ने कुरा पनि प्रतिवेदनमा वर्णन गरिएको छ।  स्टेनर भन्छन्, ‘मानिसहरूले एक अर्कामाथिको विश्वास गुमाइसकेका छन्।’   

‘संस्थाहरूमा ध्यान नदिनुहोस्, हाम्रो छिमेकी अब कहिलेकाहीं सबैभन्दा ठूलो खतरा बन्छ, चाहे त्यो समुदायमा शाब्दिक रूपमा बोल्दा होस्, वा राष्ट्रहरूद्वारा विश्वव्यापी रूपमा, जसले हामीलाई अविश्वासी बनाइरहेको छ।’   

प्रतिवेदनले नवीकरणीय ऊर्जामा लगानी र भविष्यको महामारीको तयारी, सङ्कटहरू अवशोषित गर्न बीमा, र भविष्यको सङ्कटको सामना गर्ने क्षमतालाई बलियो बनाउन नवीनताहरूजस्ता तीन वटा मुख्य क्षेत्रमा ध्यान केन्द्रित गरेर सुधार गर्न सकिने बताएको छ।   

स्टेनरले अति जोखिममा रहेका देशहरूलाई विकास सहायताको पछिल्लो घट्दो प्रवृत्तिलाई उल्ट्याउन पनि आग्रह गर्नुभयो। स्टेनरले भने, ‘त्यो बाटोलाई निरन्तरता दिनु गम्भीर त्रुटि हुनेछ र यसले राष्ट्रहरूबीच मिलेर काम गर्ने हाम्रो क्षमतामा पार्ने प्रभावलाई कम आँक्छ।’