१२ भदौ, साउन । पोखरा १६ सुन्दरफिडको नालाले बगाउँदा शुक्रबार ११ वर्षीय एक बालकले ज्यान गुमाए । नालीमा पूरै ढकनी लगाइएको छैन । वर्षाको भेलले पानी भरिँदा ढकनीबिनाको नाली देखिएको थिएन ।

बालक नालीमा बगेको ठाउँ आसपासमा यसअघि पनि नालीमा मानिसको ज्यान गएको छ । ०७४ मा हराएका १८ वर्षीय पिजन पुनको ५ वर्षसम्म पनि अवस्था अज्ञात छ । साना बालबालिकामात्रै नभएर वयस्क व्यक्ति पनि नालीमा खस्न पुग्दा गम्भीर घाइतेसमेत भइसकेका छन् ।

स्थानीयबासिन्दाका अनुसार भिरालो र साँघुरो बाटोमा बर्खामा बाढी बग्छ । त्यसमाथि कहिले खानेपानी आयोजना त कहिले दूरसञ्चारले पाइप बिच्छ्याउन पटकपटक खन्दै आएकाले पनि जोखिम बढेको हो ।

स्थानीय पूर्णबहादुर गुरुङ सुन्दरफिडको उक्त बाटोमा सानो पानी पर्दासमेत पहिल्यैबाट ठूलो भेल बग्दथ्यो । उक्त बाटोमा भुनपरे, घार्मी, चनौटालगायतदेखि करिब ७ किलोमिटर टाढाबाट भेल आउँछ ।

तर, पछि जनघनत्व बढ्दै गएसँगै पानीको प्राकृतिक निकास बन्द हुन थालेपछि भेलले मानवीय क्षति नै हुने गरी उघ्र रुप लिन थालेको हो ।

‘पहिले गण्डकी बोर्डिङ स्कुलबाट पानी जान्थ्यो । त्यो पनि बन्द भयो । पछि इन्जिनियरिङ क्याम्पसबाट पानी जान्थ्यो, त्यो पनि ब्लक गरिदियो,’ गुरुङ भन्छन्, ‘पानीले आफ्नो निकास नपाएपछि सबै यही बाटो हुँदै पानी जाने हो । धेरै पानी आउँदा उघ्र रुप नै हुन्छ ।’

सडक र नाली बनाउने जिम्मा सडक डिभिजन कार्यालय पोखराले हेटौंडाको शिवशक्ति इन्फ्रा डेभलपर्सलाई दिएको छ । ०७८ असार १३ देखि ठेक्का पाएको उक्त ठेकेदार कम्पनीले असार १५ गतेभित्र काम सकिसक्नु पर्ने थियो । तर, निर्धारित समयमा काम पूरा नगर्दा दुर्घटनाको कारक बन्न पुगेको छ ।

सम्झौताअनुसार दीप–लामाचौर सडकअन्तर्गत पर्ने उक्त बाटोको लामाचौरदेखि सुन्दरफिडसम्म ७ किलोमिटर सडक अस्फाल्ट प्रविधिमा कालोपत्रे गर्नुपर्ने छ ।

जसमध्ये कालापत्रेसहित ३ सय मिटर लामो नाली निर्माण गर्ने जिम्मा पनि ठेकेदार कम्पनीकै पोल्टामा छ । उक्त कम्पनीले कम्पनीले ७ करोड ५० लाख रूपैयाँमा ठेक्का पाएको थियो ।

विद्यालयकै अगाडि एम्बुस बनेको नाला

ठेकेदार कम्पनीले बनाउने भनिएको नालासँगै श्री दिव्यज्योति आधारभूत विद्यालय जोडिएको छ । उक्त स्कुलका विद्यार्थी निर्माणाधीन नाला र बाटोकै कारण सबैभन्दा जोखिममा रहेको विद्यालयकी प्राचार्य कृष्णकुमारी जोशी बताउँछिन् ।

५ कक्षासम्म पढाइ हुने उक्त स्कुलमा २७ जना साना बालबालिका अध्ययनरत छन् । प्राचार्य जोशीका अनुसार गत कात्तिकमा सडक डिभिजनकै प्रतिनिधि आएर त्यहाँ नाला बनाउनुपर्ने र त्यसका लागि विद्यालयको पर्खाल भत्काउनुपर्ने बताएका थिए ।

बाटो छेउमै रहेको र साना बालबालिका खुला मैदान हुँदा दुर्घटनाको जोखिममा पर्ने विद्यालयले त्यतिबेलै त्यतिबेलै नकारेको थियो । तर, विभागले भने केही समयभित्रै पुनः नयाँ पर्खाल बनाइदिने भन्दै कवुल गरेरै पर्खाल भत्काइछाडियो ।

‘तर, भत्किएको उक्त पर्खाल एक वर्ष पुग्न लाग्दासमेत बनाइदिएनन्, अहिले सबैभन्दा बढी केटाकेटी खस्लान् भन्ने डर भो,’ जोशी भन्छिन्, ‘अहिले त दुखद् घटना घटिहाल्यो ।’

खुला नाला र बाटोका कारण विद्यालय नै असुरक्षित भएपछि पानी परेको दिन विद्यार्थीका लागि ‘ड्युटी’ नै बस्नुपर्ने बाध्यता रहेको जोशी सुनाउँछिन् ।

‘हामीले पटकपटक भनेपछिमात्रै केही समयअघि ढक्कन (नालामाथिको स्ल्याब) हाल्ने काम भयो,’ उनले भनिन्, ‘तर, पनि बीचबीचमा खुला छोडिएको छ ।’

जोशीले जनप्रतिनिधिदेखि सडक डिभिजनसम्म यसबारे जानकारी गरिसकेको भए पनि सुनुवाइ नभएको गुनासो पोखिन् । ‘केटाकेटी हुन् । खेल्नुपर्‍यो, उफ्रिनुपर्‍यो । बाहिर निस्किँदा एउटा कुरुवा लठ्ठी बोकेर बस्नुपर्ने स्थिति छ,’ उनले भनिन्, ‘हामीले यहाँका जनप्रतिनिधि पनि भन्यौं, सडक डिभिजनमा पनि भनिसक्यौं । डराइडराई पढाउनुपर्ने स्थिति छ ।’

स्थानीय आक्रोशितः मृत्यु होइन, हत्या हो !

शुक्रबार ११ वर्षीय बालकको ज्यान गएपछि स्थानीय आक्रोशित छन् । उनीहरुले संघर्ष समिति नै बनाएर शनिबारदेखि दीप–सुन्दरफिड बाटो बन्द गरेका छन् ।

स्थानीय आइतबार सडक डिभिजन, पोखराका कार्यालय प्रमुख पारसमणि हमाललाई भेट्न पुगेका थिए । तर, हमाललाई त्यहाँ नभेटेपछि उनीहरुले आयोजना हेरिरहेकी इन्जिनियर सुभद्रा महर्जनलाई भेटेर आफ्नो आक्रोश पोखेका छन् ।

उनीहरुले ठेकेदार र डिभिजनकै लापरवाहीका कारण सुन्दरफिडवासीले सास्ती खेप्नु परिरहेको सुनाए । ‘यो कुनै पनि हालतमा मृत्यु होइन । ठेकेदार कम्पनी र सडक डिभिजनले गरेको हत्या हो,’ पूर्व जनप्रतिनिधिसमेत रहेका स्थानीय राजेश गुरूङले भने, ‘ठेकेदार कम्पनीलाई हेर्न मन छ । मृतकका अभिभावकसँग माफी माग्नुपर्छ ।’

भेटमा स्थानीयबासिन्दाले आइतबार नै खुला छोडिएका नालामाथि ढक्कन राख्न र ठेकेदार कम्पनीलाई ३ दिनभित्र उपस्थित गराउनसमेत माग गरे । उनीहरुले ३ दिनमा पनि ठेकेदार उपस्थित नभए लामाचौर सडकखण्ड बन्द गर्ने र सडक डिभिजन कार्यालयमा धर्ना दिने स्थानीय दिएका छन् ।

साइट हेरिरहेकी सडक डिभिजन कार्यालय इन्जिनियर सुभद्रा महर्जनले समयमै काम नसकेपछि ठेकेदार कम्पनीलाई पत्राचार नै गरिएको थियो । पत्राचारपछि कम्पनीका प्रतिनिधि केही समय काम पनि गरेका थिए । ‘तर, असार लागेपछि सबै कामदार फर्किनुभयो । उहाँहरु नआउँदै अप्रिय घटना घट्न पुग्यो,’ उनले भनिन् ।

असार १५ मै सम्झौता म्याद सकिए पनि अहिले ठेकेदार कम्पनीले पुनः चैतसम्मको समय मागेको इन्जिनियर महर्जनले जानकारी दिइन् । उनले हाललाई खुला नालीमा अस्थायी ढक्कनले ढाक्ने र एकहप्ताभित्र ठेकेदारलाई बोलाएर बाँकी काम सुरु हुने दाबी गरिन् ।