धनुषाधाममा ५० वर्षअघि स्थानीय जमिन्दारबाट खरिद गरेको जग्गा कानुनी प्रक्रिया पूरा नगरी बसोबास गर्दै आएका २७ परिवार उठिबासको अवस्थामा पुगेका छन् । जमिन्दारका छोराहरूले ती जग्गा अन्य व्यक्तिलाई बिक्री गरेपछि स्थानीयहरू न्यायको खोजीमा छन् ।

११ चैत, जनकपुरधाम । जनकपुरमा आइतबार भेटिएका ८० वर्षीय विशेश्वर यादवको अनुहारमा गहिरो बेचैनी झल्किन्थ्यो । जीवनको उत्तरार्द्धमा आइपुग्दा आफ्ना तीन छोरा उठिबासको अवस्थामा पुगेको पीडा बोकेर उनी जनकपुर आइपुगेका हुन् ।

धनुषाधाम नगरपालिका-४, सर्सा चिरैयाका टोलका विशेश्वर स्थानीय वडाध्यक्ष मनोज यादवसँग कानुनी सल्लाह लिन केही गाउँलेसहित जनकपुर आएका थिए ।

विशेश्वर ५० वर्षअघि स्थानीय जमिन्दार केसी यादव (अधिकारी)सँग एक हजार रुपैयाँमा दुई कठ्ठा घडेरी खरिद गरेर बस्न थाले । राप्रपाका तत्कालीन नेता हेमबहादुर मल्लका विश्वासपात्र केसी यादवले जग्गा पछि पास गरिदिने आश्वासन दिएका थिए । विशेश्वर ढुक्क थिए । अहिले त्यो जग्गामा उनका तीन छोराको परिवार बसोबास गर्छन् ।

तर, केसीका तीन छोरा दिनकर यादव, चन्देश्वर यादव र भरत यादवले उक्त जग्गा भागबण्डा गरी अन्य व्यक्तिलाई बिक्री गरिदिएपछि विशेश्वरको परिवारको बास उखेलिने स्थिति भएको छ ।

‘म ३० वर्षको हुँदा कठ्ठाको ५ सय रुपैयाँका दरले केसीसँग २ कठ्ठा घडेरी किनेँ । केसीले पछि पास गरिदन्छु भन्नुभयो । यत्रा जिम्दार (जमिन्दार)ले के बेइमानी गर्लान् र भन्ने सोँचे । यही बीचमा केसी बिते । अहिले उनका छोराहरुले हाम्रो घरघडेरी बेचेका छन् । बुढेसकालमा न्यायको खोजीमा छु,’ विशेश्वरले गुनासो गरे ।

विशेश्वरकै जस्तो अवस्था ८१ वर्षीय रामहित यादवको पनि छ । कानुनी सल्लाहका लागि उनी पनि जनकपुर आएका थिए । रामहितले पनि त्यही बेला केसीबाटै ७ सयका दरले ४ कठ्ठा ७ धुर जग्गा किने, जहाँ अहिले उनका पाँचजना छोराको परिवार बसोबास गरिरहेका छन् ।

‘केसीले त्यतिबेला पास गरिदिन्छु भनेका थिए । जिम्दार (जमिन्दार) जस्तो मान्छेले हामी जस्तालाई धोका दिन्छ भनेर सोचेकै थिइनँ,’ रामहितले भने, ‘अहिले उनका छोराहरूलाई लोभ पलायो । बुबाले बेचिसकेको जग्गा आफैँले भागबण्डा गरेर हामीलाई छलेर बेचेका छन् । हामीलाई उठिबास गराउने अवस्थामा पुर्याए ।’

विशेश्वर र रामहित मात्र होइन, यहीँको १ बिघा ५ कठ्ठा जग्गा किनेर बसेका २७ घरपरिवारको निद्रा हराएको छ ।

विशेश्वरका अनुसार धनुषाको साविक तेजनगर गाविस वडा नम्बर ८ (क) मा पर्ने कित्ता नम्बर ३०७ को १ बिघा ५ कठ्ठा जग्गा विभिन्न व्यक्तिलाई बिक्री गरिएको थियो । तर त्यसको पास प्रक्रिया पूरा गरिएन । पछि पास गरिदिने आश्वासन दिएपछि घर बनाएर बस्न थाले । उक्त जग्गा केसी अधिकारीको कान्छो भाइ मोहनको नाममा रहेकाले पारिवारिक विवादका कारण पास हुन सकेन । केसीले विवाद समाधान भएपछि पास गरिदिने भन्दै समय टारिरहे, तर विवाद टुंगिएपछि पनि पास गरेनन् ।

केसी अधिकारीको वर्षौंअघि निधन भइसकेको छ । पछि स्थानीयले उनका छोराहरूलाई पास गरिदिन आग्रह गरे । तर छोराहरूले आश्वासन मात्र दिएर समय बिताइरहे ।

अन्ततः गत फागुन १८ गते दिनकर यादव, भरत यादव र चन्देश्वर यादवको संयुक्त स्वामित्वमा रहेको १ बिघा ५ कठ्ठा जग्गा विभिन्न व्यक्तिहरूको नाममा धनुषाको मालपोत कार्यालयबाट पास भएको पाइएको छ । जग्गा किन्नेहरुमा अशोक ठाकुर सोनार, कृष्ण यादव, जुगेश्वर यादव, प्रतिभाकुमारी यादव, विनोद यादव र हरिलाल यादवको नाम लालपुर्जामा उल्लेख छ ।

पीडित मोहन यादवका अनुसार झण्डै १० महिनाअघि केसी अधिकारीका छोराहरू अमिनसहित जग्गा नापजाँचका लागि आएका थिए । त्यतिबेला स्थानीयले कारण सोध्दा उनीहरूले नाप-जाँचपछि पास गरिदिने आश्वासन दिएका थिए । मोहन भन्छन्, ‘१० महिनाअघि उनीहरू नापी गर्न आए । सोध्दा भने, नापजाँचपछि पास गरिदिन्छौं । त्यसैले हामीले नापी गर्न दियौं । तर अहिले आएर थाहा भयो, बेइमानहरुले जग्गा नै बेचिसकेछन् ।’

उक्त जग्गा बेच्ने सुरसार गरिरहेको सुईंको पाएपछि स्थानीयहरुले २७ जेठ २०८१ मा घरबाटो सिफारिस नदिन, जग्गा रोक्का गरिदिन र अधिकारीका छोराहरुलाई बोलाएर छलफल गराइदिन निवेदन दिएका थिए ।

यता, केसी अधिकारीका छोरा दिनकर यादवले त्यो जग्गाको बारेमा पछि आएर लालपुर्जा हेर्दा मात्र आफूहरुलाई थाहा भएको दाबी गरे । ‘मेरो बुबाले जग्गा बेच्नु भएको थियो भने यत्तिका दिन जग्गा किन्नेहरु कहाँ हराएका थिए ? त्यो जग्गामा के आधारमा बसे ? मेरो बुबाले जग्गा बेचेको हामीलाई थाहा छैन । किनेको भए केही प्रमाण त राख्नुपर्थ्यो नि !,’ छोरा दिनकरले भने । केसीका छोराहरुको धनुषाको विदेह नगरपालिका- ८ मा घर छ ।

वडा नम्बर ४ को जग्गा ७ नम्बर वडाको सिफारिसले पास भएको खुलासा

दिनकर, भरत र चन्देश्वरको संयुक्त नामबाट बेचिएको १ बिघा ५ धुर जग्गा धनुषाधाम नगरपालिका- ४ मा पर्छ । तर उक्त जग्गा वडा नम्बर ७ को घरबाटो सिफारिसबाट पास भएको पाइएको छ । वडा कार्यालयको मिलेमतोमा अन्य वडाको सिफारिस प्रयोग गरी जग्गा पास हुनुले स्थानीय प्रशासनको भूमिकामाथि प्रश्न उब्जिएको छ।

वडा नम्बर ७ कार्यालय र वडाध्यक्ष हेमनारायण यादव र मालपोत कार्यालयका कर्मचारी प्रलोभनमा परेर कानुन विपरीत अन्य वडाको जग्गाको सिफारिस गरेको स्थानीयको आरोप छ । ‘वडा नम्बर ४ को जग्गाको घरबाटो सिफारिस वडा नम्बर ७ कार्यालयले कसरी गर्छ ? मालपोत कार्यालय अर्को वडा कार्यालयको सिफारिसले कसरी जग्गा पास गर्छ । सबैलाई प्रभावमा पारेर, मिलेमतो गरेर साविकमा नै केसी अधिकारीले बेचिसकेको जग्गा पुनः अर्कालाई बेचेका छन् । सबैमाथि छानबिन गरी कानुनी कारबाही हुनुपर्छ,’ पीडितको माग छ ।

धनुषाधाम- ४ का वडाध्यक्ष मनोज यादवले उक्त जग्गाको घरबाटो सिफारिस रोकेका थिए । ‘पटकपटक दिनकर मकहाँ आउँदा मैले घरबाटो सिफारिस दिइनँ । किनभनेक्क, धेरै पहिला जग्गा केसी अधिकारीसँग किनेको र पास नगरेको कुरा मलाई पनि थाहा छ । निवेदन पनि आयो,’ वडाध्यक्ष यादवले भने । तर अर्कै वडाको सिफारिसबाट जग्गा पास भइसकेको पाइएपछि उनले आइतबार विज्ञप्ति निकालेर गैरकानुनी सिफारिस दिनेलाई कारबाहीको माग गर्दै कानुनी उपचार खोज्ने चेतावनी समेत दिएका छन् ।

‘वडा नम्बर ४ को क्षेत्राधिकार मिची वडा नम्बर ७ ले गैरकानुनी रुपमा घरबाटो हुँदाहुँदै नभएको सिफारिस दिएको र राजस्व छली समेत भएको हुँदा यस्तो अनाधिकृत तथा गैरकानुनी कार्यप्रति वडा नम्बर ४ को गम्भीर ध्यानाकर्षण भएकोले गैरकानुनी कार्यको घोर भर्त्सना गर्दै यस्ता गैरकानुनी कार्य गर्नेलाई प्रचलित कानुनअनुसार कारबाहीको प्रक्रियामा जाने र आगामी दिनमा यस्ता गैरकानुनी कार्यप्रति सचेत रहन आम जनसमुदायमा सुचित गरिन्छ,’ विज्ञप्तिमा उल्लेख छ ।

यता, वडा नम्बर ७ का वडाध्यक्ष हेमनारायण यादवले उक्त जग्गा कुन वडामा रहेको भन्नेमै अनभिज्ञता प्रकट गर्दै साविकको यज्ञभूमि गाविसको जग्गा रहेको आधारमा घरबाटो सिफारिस दिएको तर्क गरे ।

तपाईंले घरबाटो सिफारिस दिनु भएको दिनकर, भरत र चन्देश्वरको संयुक्त नाममा रहेको १ विघा ५ कठ्ठा जग्गा अहिले कुन वडामा पर्छ भन्ने अनलाइनखबरको जिज्ञासामा उनले भने, ‘अहिले कुन वडामा पर्छ भन्ने मलाई थाहा छैन । तर साविक यज्ञभूमि गाविसको आधारमा सिफारिस दिएको हुँ ।’

जग्गा पास भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय धनुषाका अधिकृत तेजप्रसाद रेग्मीले गरेका छन् । वडा कार्यालयबाट आएको सिफारिसका आधारमा जग्गा पास गरेको उनको दाबी छ । ‘वडा नम्बर ४ हो कि ७ हो हामीले जग्गा र कित्ता नम्बर हेर्ने हो । साविकको गाविस, कित्ता नम्बर थाहा हुन्छ । अहिले कुन वडा अन्तर्गत पर्यो भन्ने कुरा हामी वडाको सिफारिस अनुसार हेर्छौं । अहिले ठ्याक्कै कुन वडा हो भन्ने थाहा नहुन सक्छ,’ उनले भने ।

जग्गा विवाद| जनकपुरधाम